کاهش سهم ایران از کیک تجارت جهانی | ایران رتبه چندم در رابطه تجاری با چین را دارد؟

سیر صعودی روابط تجاری میان ایران و چین

سیر صعودی روابط تجاری میان ایران و چین تا جایی ادامه یافت که در سال ۲۰۰۴ تجارت این دو کشور به بیش از ۷ میلیارد دلار رسید. شرکت‌های نفت چین در پروژه‌های مختلف نفت و گاز ایران به ارزش میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری کردند. همچنین برای احیای میادین نفتی و گازی ایران از اوایل سال ۲۰۰۰ چین به ایران در نگهداری و بهینه سازی سه پالایشگاه نفتی و توسعه میدان‌های گازی کمک کرد. در سال ۲۰۰۴ چین قراردادی برای واردات ۱۱۰ میلیون تن ال. ان. جی با ایران امضا کرد. همچنین در سال ۲۰۰۸ شرکت ملی نفت فلات قاره چین توافق نامه‌ای برای بهره‌برداری از میدان گازی پارس شمال با ایران منعقد کرد. در زمینه نوسازی پالایشگاه‌های ایران و تقویت بازیابی نفت نیز میان ایران و چین همکاری‌هایی صورت گرفت. در سال ۲۰۰۹ نیز تهران قراردادی به ارزش ۴.۷ میلیارد دلار با شرکت نفت چین برای توسعه پروژه پارس جنوبی امضا کرد. در همین مدت ایران سومین تامین‌کننده بزرگ چین به حساب می‌آمد. این همکاری‌ها تقریبا تا سال ۲۰۱۸ ادامه یافت که یکی از آن‌ها تلاش شرکت توتال در سال ۲۰۱۷ برای انعقاد قراردادی ۴ میلیارد دلاری با ایران در پروژه پارس جنوبی بود.

سیر نزولی مبادلات تجاری میان ایران و چین

دونالد ترامپ در زمان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا یکی از برنامه‌های خود را تلاش برای خروج از برجام می‌دانست و در نهایت تلاش‌های او منجر به خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) شد. خروج آمریکا از برجام به معنای بازگشت تحریم‌ها به مانند گذشته بود. علی رغم اعلام گسترده مخالفت چین با تحریم‌های علیه ایران، در همان زمان این کشور برای جلوگیری از مجازات‌های اعمال شده از سوی واشنگتن، سیاست گسترش روابط نفتی خود با ایران را کنار گذاشت. به عبارتی دیگر تحریم‌های دولت ترامپ باعث شد روابط تجاری میان چین و ایران با محدودیت‌ها و مشکلات بسیاری مواجه شود که موجب شد بسیاری از توافق‌نامه‌های امضا شده میان چین و ایران به حالت تعلیق درآیند و بسیاری از شرکت‌های چینی ایران را ترک کنند. برای مثال در سال ۲۰۱۹ شرکت ملی نفت چین تنها شریک بین المللی در پارس جنوبی به طور رسمی از همکاری با ایران کناره گرفت. با کاهش مبادلات نفتی میان پکن و تهران سیر مبادلات تجاری میان این دو کشور نزولی شد به گونه‌ای که از حدود ۳۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۲۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ رسید. در تمام این سال‌ها چین سیاست خود را اینگونه نشان داد که تمایل دارد ضمن کاهش هزینه‌های تقابل با آمریکا، روابط انرژی خود را با ایران به هر شکل حفظ کند.

پیمان شانگهای

اصل ۱۲۳ قانون اساسی «قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای» در جلسه ۴ بهمن ۱۴۰۱ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۵ بهمن به تایید شورای نگهبان رسیده و در نهایت برای اجرا به وزارت امور خارجه ابلاغ شد. جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر سازمان همکاری شانگ‌های بود. درخواست ایران برای عضویت رسمی و کامل در این سازمان در بیست و یکمین نشست سران در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان، در شهریور ۱۴۰۰ به تایید هشت عضو سازمان همکاری شانگ‌های رسید و ایران نهمین عضو این سازمان مهم منطقه‌ای شد. فرآیند فنی تبدیل عضویت ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی نیز در بیست و دومین نشست سران سازمان همکاری شانگ‌های در سمرقند به تصویب اعضا رسید.

تجارت ۳۷ میلیارد دلاری ایران با اعضای شانگهای با رشد ۵.۵ درصدی

به تازگی سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارت خانه صنعت معدن و تجارت ایران از افزایش تجارت ایران با اعضای شانگ‌های و رشد میزان واردات کالا از این کشور‌ها خبر داد. روح اله لطیفی در خصوص تجارت غیر نفتی ایران با کشور‌های عضو و ناظر سازمان همکاری‌های شانگ‌های اظهار کرد: از ابتدای سال تا پایان دی ماه ۶۴ میلیون و ۳۱۱ هزار تن کالای غیرنفتی به ارزش ۳۷ میلیارد و ۱۳۸ میلیون و ۴۷۳ هزار دلار بین ایران و ۱۱ عضو و ناظر سازمان همکاری‌های شانگ‌های تبادل شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ وزنی ۴۰.۷ درصد و از لحاظ ارزش ۵.۵ درصد رشد داشته است. صادرات غیرنفتی کشورمان به اعضای سازمان شانگ‌های در این مدت ۵۴.۵ میلیون تن کالا به ارزش ۱۸ میلیارد دلار بود که نشانگر رشد یک درصدی ارزش نسبت به مدت مشابه است و ۴۸.۲ درصد وزن و ۴۴.۴ درصد ارزش کل صادرات ۱۰ ماهه ایران را در این مدت به خود اختصاص داده است. واردات ایران از ۱۱ کشور عضو و ناظر سازمان همکاری‌های شانگ‌های در ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۲ هم ۹.۷ میلیون تن کالا به ارزش ۱۹ میلیارد و ۱۶۹ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه رشد ۱۷.۹ درصدی در وزن و ۱۰.۵ درصدی در ارزش داشته که این میزان ۲۹.۷ درصد وزن و ۳۵.۲ درصد کل ارزش واردات ۱۰ ماهه کشور را در بر می‌گیرد. چین با خرید ۱۱.۵ میلیارد دلار، هند با ۱.۸ میلیارد دلار، پاکستان با ۱.۷ میلیارد دلار، افغانستان با ۱.۵ میلیارد دلار و روسیه با ۷۶۰.۴ میلیون دلار پنج مقصد نخست و ازبکستان با ۲۷۲ میلیون دلار، تاجیکستان با ۲۱۰ میلیون دلار، قزاقستان با ۱۶۳.۵ میلیون دلار، قرقیزستان با ۶۳.۳ میلیون دلار، بلاروس با ۱۷.۱ میلیون دلار و مغولستان با ۳۳۰ هزار دلار در رتبه‌های ششم تا یازدهم مقاصد صادراتی کالا‌های غیر نفتی ایران به اعضای سازمان همکاری‌های شانگ‌های در ۱۰ ماهه امسال بودند. از سوی دیگر چین با فروش ۱۵.۲ میلیارد دلار، هند با ۱.۶ میلیارد دلار، روسیه با ۱.۵ میلیارد دلار، پاکستان با ۵۲۷ میلیون دلار و ازبکستان با ۹۹.۴ میلیون دلار، پنج کشور نخست تامین کالا‌های مورد نیاز ایران از ابتدای سال تا پایان دی ماه، در بین اعضای شانگ‌های بودند و پس از این پنج کشور، تاجیکستان با فروش ۶۰.۷ میلیون دلار، قزاقستان با ۵۶.۳ میلیون دلار، بلاروس با ۴۹.۶ میلیون دلار، افغانستان با ۳۲.۸ میلیون دلار، مغولستان با ۱۹.۴ میلیون دلار و قرقیزستان با ۵.۱ میلیون دلار قرار دارند.

داده‌های تجارت خارجی چین در سال ۲۰۲۳

داده‌های تجارت خارجی چین در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد بالاترین مقدار مبادلات تجاری بین چینی‌ها با کشور‌ها و مناطق مربوط به تجارت این کشور با اتحادیه اروپاست. براساس این داده‌ها، طی سال گذشته میلادی حجم تجارت چین با اتحادیه اروپا به ۷۸۳ میلیارد دلار رسیده است. آمریکا با ۶۶۴ میلیارد دلار دوم، ژاپن با ۳۱۸ میلیارد دلار سوم، کره جنوبی با ۳۱۱ میلیارد دلار چهارم، هنگ‌کنگ با ۲۸۸ میلیارد دلار پنجم، و کشور‌های تایوان با ۲۶۸، روسیه با ۲۴۰، ویتنام با ۲۳۰، استرالیا با ۲۲۹ و آلمان با ۲۰۷ میلیارد دلار در رتبه‌های ششم تا دهم قرار دارند. در این لیست ایران با تجارت نزدیک به ۳۲ میلیارد دلاری، در رتبه ۳۸ قرار دارد. براساس این داده‌ها، در بین همسایگان کشورمان و برخی از کشور‌های منطقه، روسیه با تجارت ۲۴۰ میلیارد دلاری رتبه ۷ را داشته، عربستان‌سعودی با ۱۰۷ میلیارد دلار و رتبه ۱۸، امارات با ۹۵ میلیارد دلار در رتبه ۲۲، عراق با ۵۰ میلیارد دلار در رتبه ۳۰، ترکیه با ۴۳ میلیارد دلار در رتبه ۳۲، عمان با ۳۵ میلیارد دلار در رتبه ۳۷، قطر با ۲۵ میلیارد دلار در رتبه ۳۹، کویت با ۲۲ میلیارد دلار در رتبه ۴۴، پاکستان با ۲۱ و مصر با ۱۶ میلیارد دلار در رتبه‌های ۴۹ و ۵۶ قرار دارند.